انسان مخصوصاً در دنیاى کنونى چهار نیاز مهم دارد: نیاز به تغذیه، لباس و مسکن، نیاز به امور بهداشتى، نیاز به کار و نیاز به تحصیل علم و دانش.
بدیهى است که اگر این نیازها برآورده نشود فقر و بیکارى و بیمارى و جهل و بىسوادى بنیان جامعه را متزلزل مىکند به همین دلیل محاسبه مىکنند که منابع جامعه چند نفر را مىتواند به طور صحیح تغذیه کند و مراکز تحصیلى براى درس خواندن چه تعدادى کافى است، درمان و بهداشت و اشتغال به کار براى چه گروهى آماده است تا بر اساس آن آهنگ رشد جمعیت را همگام بسازند.
به تعبیر دیگر افزایش کمیت همیشه موجب قدرت جامعه نیست بلکه گروه کمترِ داراى کیفیت بالا قدرتمند مىشوند، بنابراین کشورهایى در دنیا هست که جمعیت آنها کم است؛ ولى بسیار قدرتمندند و به عکس کشورهاى پر جمعیتى را مىبینیم که ضعیف و ناتواناند.
در مقابل این تفکر، تفکر دیگرى است و آن اینکه گروهى مىگویند: ما در
دستورات دینى مىبنییم توصیه به افزایش نسل شده؛ در حدیث معروفى پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:«تَناسَلُوا تَناکَحُوا فَإنّی أُباهی بِکُمُ الْأُمَمُ وَلَوْ بِالسِّقْطِ؛ ازدواج کنید تا نسل شما افزون شود که من به فزونى جمعیت شما حتى به بچههایى که سقط مىشوند مباهات مىکنم». این مضمون در احادیث متعددى در منابع شیعه و اهل سنت آمده است.(1) در آیات قرآن نیز کثرت فرزندان یکى از نعمتهاى مهم الهى شمرده شده است؛ در داستان نوح پیغمبر مىخوانیم که به جمعیت کافران زمان خود مىگوید: «و گفتم: از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است، تا بارانهاى پربرکت آسمان را پى در پى بر شما فرو فرستد، و شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک کند و باغهاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختیارتان قرار دهد»؛ «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً – یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُمْ مِّدْرَاراً – وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَلْ لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَلْ لَّکُمْ أَنْهَاراً».(2)
از آیات دیگر قرآن نیز استفاده مىشود که همواره اقوام پیشین به کثرت اموال و فرزندان خود افتخار مىکردند و آن را دلیل بر قدرت خود مىدانستند. «وَقَالُوا نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوَالًا وَأَوْلَاداً».(3)
بنابراین نباید از کثرت نسل وحشت داشت، بلکه باید کوشید مشکلات چهارگانه آنها را حل کرد.
در برابر این دو گروه، گروه سومى هستند که مىگویند: زمانها و مکانها و شرایط مختلف است، هرگاه شرایط، شرایط فزونى نعمت، مسکن، مراکز تحصیلى و اشتغالزایى فراوان باشد فزونى نسل مطلوب است؛ اما در زمانى که آمار، با صراحت مىگوید: فزونى نسل با شرایط موجود هرچند تلاش و کوشش فراوان هم بشود نتیجه آن بیکارى و بیمارى و فقر است، باید به کنترل موالید
پرداخت، زیرا هیچگاه پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله به یک امت فقیر و جاهل و بیمار افتخار نمىکند.
البته در بعضى از شرایط استثنایى حتما باید به تکثیر فرزندان پرداخت و آن در مواردى است که مخالفان جامعهاى بخواهند بافت آن جامعه را بر اثر تکثیر نسل به نفع خودشان تغییر دهند مثل آنچه در سرزمینهاى اشغال شده فلسطین و یا در جنوب کشورمان مىبینیم. در اینجا نمىتوان ضوابط فوق را حاکم دانست و تماشاگر برهم خوردن بافت جمعیتى به نفع مخالفان بود.
1) عوالى اللئالى، ج 2، ص 125؛ کنزالعمّال، ج 16، ص 276.
2) نوح، آیه 10-/ 12.
3) سبأ، آیه 35.
