و قال علیهالسلام
مَا کُلُّ مَفْتُونٍ یُعَاتَبُ.
امام علیه السلام فرمود:
هر شخص گرفتارى را نمىتوان سرزنش کرد (چه بسا بىتقصیر باشد).(1)
1) سند گفتار حکیمانه:ابن ابىالحدید در شرح نهجالبلاغه خود مىگوید: امام این سخن را به «سعد بن ابى وقاص»، «محمد بن مسلمه»، «اسامة بن زید» و «عبداللَّه بن عمر» فرمود در آن زمان که آنها از همراهى امام براى جنگ با شورشیان جمل امتناع کردند. (و این نشان مىدهد که ابن ابىالحدید آن را از جاى دیگرى گرفته است). اضافه بر این مرحوم شیخ مفید در کتاب خود به نام الجَمل از کتاب جمل ابى مخنف (متوفاى 175) داستان مفصلى نقل مىکند که چون على علیه السلام مىخواست به سوى بصره براى خاموش کردن آتش فتنه طلحه و زبیر حرکت کند باخبر شد که سه نفر فوق با اینکه با امام بیعت کرده بودند حاضر به همراهى امام در این مسیر نشدند. (ولى در بعضى از روایات آمده است که هیچ یک از این سه نفر با امام بیعت نکردند) امام علیه السلام فرمود: من شما را مجبور نمىکنم که با من بیایید ولى مگر با من بیعت نکردهاید؟ گفتند: بیعت کردهایم. فرمود: پس چرا همراه من نمىآیید؟ هر کدام از آنها عذرى براى خود بیان کردند (عذرهایى ناموجه) امام در اینجا فرمود: «لَیْسَ کُلُّ مَفْتُونٍ یُعاتَبُ؛ هر شخص گرفتارى را نباید سرزنش کرد». سپس فرمود: برگردید خداوند مرا از شما بىنیاز خواهد ساخت. جمع دیگرى نیز این جمله حکمت آمیز را در کتابهاى خود از امام علیه السلام نقل کردهاند. (مصادر نهجالبلاغه، ج 4، ص 16 با تلخیص).
