و قال علیهالسلام
هَلَکَ امْرُؤٌ لَمْ یَعْرِفْ قَدْرَهُ.
امام علیه السلام فرمود:
آن کس که قدر خود را نشناسد هلاک مى شود.(1)
1) سند گفتار حکیمانه:مرحوم خطیب در کتاب مصادر نهجالبلاغه از شیخ صدوق در کتاب خصال چنین نقل مى کند که عامر شعبى- از علماى معروف اهل سنت که او را از تابعین و فقهاى معروفشان شمردند- (وفات او در سال 104 هجرى واقع شده است) مىگوید امیرمؤمنان على علیه السلام نه جمله ارتجالًا (بدون مطالعه قبلى) بیان فرمود که چشم بلاغت را خیره ساخت و گوهرهاى حکمت را کم ارزش نمود و همه را از رسیدن به یکى از آنها باز داشت. سه جمله در مناجات است و سه جمله از آنها در حکمت و سه جمله در ادب. اما آن سه جمله اى که در مناجات وارد شده این است که فرمود: «کَفَى بِی عِزّاً أَنْ أَکُونَ لَکَ عَبْداً» و «کَفَى بِی فَخْراً أَنْ تَکُونَ لِی رَبّاً» و «أَنْتَ کَمَا أُحِبُّ فَاجْعَلْنِی کَمَا تُحِبُّ؛ این عزت براى من بس است که بنده تو باشم و این افتخار براى من کافى است که تو پروردگار من باشى تو آنگونه هستى که من دوست دارم و مرا چنان قرار ده که تو دوست دارى».سه جملهاى که در حکمت از آن حضرت نقل شده این است: «قِیمَةُ کُلِّ امْرِئٍ مَا یُحْسِنُهُ» و «مَا هَلَکَ امْرُؤٌ عَرَفَ قَدْرَهُ» و «الْمَرْءُ مَخْبُوٌّ تَحْتَ لِسَانِهِ؛ ارزش هر کس به اندازه کارى است که به خوبى از عهده آن بر مى آید و آن کس که قدر و مقام خود را بشناسد هرگز هلاک نمى شود و انسان در زیر زبانش نهفته شده است».اما آن سه جمله نقل شده در ادب این است: «امْنُنْ عَلَى مَنْ شِئْتَ تَکُنْ أَمِیرَهُ» و «احْتَجْ إِلَى مَنْ شِئْتَ تَکُنْ أَسِیرَهُ» و «اسْتَغْنِ عَمَّنْ شِئْتَ تَکُنْ نَظِیرَهُ؛ به هر کس مى خواهى نعمت ببخش تا امیرش باشى و دست حاجت به هر کس مى خواهى دراز کن تا اسیرش شوى و از هر که مىخواهى بىنیاز شو تا نظیرش باشى».نویسنده کتاب مصادر بعد از ذکر این کلام شعبى مىگوید: از جاحظ (مرد فصیح و بلیغ مشهور) نقل شده که گفته است هیچ سخنى بعد از کلام خداوند و کلام رسول الله صلى الله علیه و آله از کسى صادر نشد مگر اینکه من به معارضه با آن برخاستم مگر کلماتى از امیرمؤمنان على علیه السلام که من قادر به معارضه با آن نشدم آن کلمات چنین است: «ما هَلَکَ امْرَءٌ عَرَفَ قَدْرَهُ» و جمله «الْمَرُء عَدُوُّ ما جَهِل» و جمله «اسْتَغْنِ عَمَّنْ شِئْتَ تَکُنْ نَظیرُه …». (مصادر نهجالبلاغه، ج 4، ص 130).
