ستمگری و دروغگویی شخص را در دین و دنیایش تباه میکند و لغزش او را نزد عیبجو آشکار میسازد. تو میدانی که بر جبران گذشته قادر نیستی. گروهی به ناحق، با شکستن پیمان، آهنگ خلافت کردند و دستور صریح خدا را تأویل نمودند و خداوند دروغ آنان را آشکار ساخت. از روزی بترس که در آن روز کسی که پایان کارش ستوده است خوشحال میشود و آن کس که رهبری خود را به دست شیطان سپرده و با او به نبرد برنخاسته است پشیمان میگردد؛ دنیا او را فریب داده و به آن دل بسته است.
ما را به حکم قرآن دعوت کردی و تو اهل آن نیستی. ما تو را پاسخ نگفتیم ولی داوری قرآن را پذیرفتیم.(1)
اشعث بن قیس، که از روز نسخت متهم به داشتن روابط سری با معاویه بود و در اثنای نبرد از این روابط گهگاه چیزی دیده میشد، این بار اصرار ورزید که به سوی معاویه برود و هدف او را از بلند کردن قرآنها جویا شود.(2)
برخورد اشعث با امام -علیه‌السلام- از روز نخست صادقانه نبود. اندیشهی صلح در ذهن او از طریق مذاکره با عتبه برادر معاویه به وجود آمد. در لیلة الهریر ادامهی نبرد را مایهی تباهی طرفین معرفی کرد و به هنگام وقوع فتنهی «رفع المصاحف» اصرار میورزید که علی -علیه‌السلام- دعوت سپاه شام را پاسخ بگوید و از خستگی سپاه سخن میگفت. این بار رخصت طلبید که با معاویه تماس بگیرد و آخرین دستور را در مورد صلح دریافت کند. در همین بحث خواهیم آورد که وی قدرت را از امام -علیه‌السلام- در تعیین نماینده سلب میکند و نمایندهی مرود نظر آن حضرت را به بهانهای عقب میزند و شخص مورد نظر خود را تحمیل میکند که کاملاً به ضرر سپاه عراق بود. باری، اشعث، پس از ملاقات با معاویه، سخن تازهای همراه خود نیاورد و مضمون نامه‌ی معاویه را تکرار کرد.
فشار گروه مسلح، امام -علیه‌السلام- را بر آن داشت که داوری کتاب را بپذیرد. از این رو، قاریان هر دو گروه در میان دو سپاه گرد آمدند و بر قرآن نگریستند و تصمیم گرفتند که حکم قرآن را زنده سازند. سپس به مواضع خویش بازگشتند و ندا از هر دو طرف برخاست که ما به حکم قرآن و داوری آن راضی هستیم.(2)
1) هر دو نامه را ابنمزاحم منقری در کتاب وقعهی صفین (صص 493 و 494) و ابناعثم کوفی در کتاب الفتوح (ج 3، ص 322) نقل کردهاند. نامه‌ی امام با اختلافی در متن، در نهجالبلاغه (تحت شمارهی 48) نیز آمده است. مختصرتر از نهجالبلاغه، دینوری در اخبار الطوال (ص 191) ذکر کرده است.
2) تاریخ طبری، ج 3، جزء 6، ص 28؛ کامل ابناثیر، ج 3، ص 161.
