رزق و روزى اسباب و موانع مختلفى دارد. این اسباب و موانع بر دو گونه است: بخشى جنبه مادى و ظاهرى دارد و بخشى جنبه معنوى. اسباب مادى رزق و روزى تلاش و کوشش و دقت در انتخاب کسب و کار و برخورد خوب با مردم و داشتن حساب و کتاب دقیق و امثال آن است. موانع مادى آن نیز تنبلى، بدرفتارى با مردم و اقدامهاى بدون مشورت و بىمطالعه و امثال آن است.
اما اسباب معنوى آن امور زیادى از جمله دادن صدقه و بخشش در راه خداست. قرآن کریم مىفرماید: «یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَیُرْبِى الصَّدَقَاتِ»؛ خداوند ربا را نابود مىکند، و صدقات را افزایش مىدهد»(1) این آیه نیز اشاره به این معنا دارد که صدقه باعث ازدیاد روزى مىشود.
همچنین در احادیث اسلامى آمده است که نماز شب، بیدار ماندن میان طلوع فجر و طلوع آفتاب و پرداختن به ذکر و دعا تأثیر زیادى در فزونى روزى دارد.
از جمله موانع معنوى روزى گناهان مختلف است، از این رو در بعضى از احادیث امیر مؤمنان آمده است:«إذا أبْطَئَتِ الْأرْزاقُ عَلَیْکَ فَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ یُوَسِّعْ عَلَیْکَ فیها؛ هنگامى که روزى براى تو سخت شد از گناهانت استغفار کن خداوند روزى تو را وسیع مىگرداند».(2)
روایت معروفى نیز در ذیل آیات 10 به بعد سوره «نوح»: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً – یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُمْ مِّدْرَاراً – وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَلْ لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَلْ لَّکُمْ أَنْهَاراً …» از امیر مؤمنان على علیه السلام نقل شده که گروهى نزد آن حضرت آمدند و از خشکسالى و کمبود فراوردههاى کشاورزى و مانند آن شکایت داشتند. حضرت به همه آنها دستور داد که از گناهان خود توبه کنند و به این آیات استناد فرمود.(3)در مورد صله رحم از امام باقر علیه السلام نقل شده است که مىفرماید:«صُلَةُ الْأرْحامِ تُزَکِّى الْأعْمالَ وَتُنْمِى الْأمْوالَ؛ صله رحم اعمال انسان را پاکیزه و اموال را فزونى مىدهد».(4)
در مقابل آن قطع رحم باعث تاریکى فضاى زندگى و کمبود روزى است.
1) بقره، آیه 276.
2) بحارالانوار، ج 74، ص 271.
3) تفسیر منهجالصادقین، ج 10، ص 19 و 20.
4) کافى، ج 2، ص 150، ح 4.
