جستجو
این کادر جستجو را ببندید.

معیار پاداش و کیفر

زمان مطالعه: 2 دقیقه

به یقین نیت انسان رابطه نزدیکى با صفات درونى او دارد. کسى که نیت کار خیرى مى‏کند انسان وارسته، با سخاوت و ایثارگرى است، هرچند به مقصود خود نرسد و آن‏کس که نیت آزار و اذیت و کشتار مردمان دارد به یقین آدم شرورى است؛ ولى نه در شرع و نه در عرف عقلا کسى را بر نیتش کیفر نمى‏دهند مگر این‏که بر طبق آن کارى انجام داده باشد. نیز کسى را به دلیل نیتش مستحق پاداش نمى‏بینند.

در اینجا این سؤال پیش مى‏آید که اگر چنین است چرا در روایات اسلامى آمده است که نیت شر، کیفر ندارد اما نیت خیر، پاداش دارد؟ در حدیثى از امام صادق علیه السلام مى‏خوانیم:«إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ الْفَقِیرَ لَیَقُولُ یَا رَبِّ ارْزُقْنِی حَتَّى أَفْعَلَ کَذَا وَکَذَا مِنَ الْبِرِّ وَوُجُوهِ الْخَیْرِ فَإِذَا عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ذَلِکَ مِنْهُ بِصِدْقِ نِیَّةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلَ مَا یَکْتُبُ لَهُ لَوْ عَمِلَهُ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ؛بنده مؤمن تنگدست مى‏گوید خداوندا به من روزى فراوان ده تا چنین و چنان از کارهاى نیک و برنامه‏هاى خوب انجام دهم. هنگامى که خدا بداند او در این نیتش صادق‏

است اجر و پاداشى را که اگر عمل مى‏کرد به او مى‏داد، به سبب نیتش مى‏دهد. خداوند بخشنده و کریم است».(1)

در روایت دیگرى نیز در همان باب آمده است که هرگاه افراد با ایمان نیت خیرى کنند و موفق بر انجام آن نشوند یک حسنه براى آنها نوشته مى‏شود و اگر عمل کنند ده حسنه؛ ولى هنگامى که نیت معصیتى کنند تا عمل نکرده‏اند چیزى براى آنها نوشته نمى‏شود.(2)

پاسخ این سؤال روشن است و آن این‏که ثواب بر دوگونه است ثواب استحقاقى و ثواب تفضلى؛ پاداشى که بر عمل داده مى‏شود از باب استحقاق است (هرچند استحقاق نیز خود نوعى تفضل الهى است) و پاداشى که به نیت داده مى‏شود پاداش تفضلى است.


1) کافى، ج 2، ص 85، ح 3.

2) همان، ص 498، ح 2.