پژوهندگان و محققان هر قوم و ملتی در رابطه با فهم و شناخت منابع فرهنگی دیگر اقوام و ملل جهان که از نظر خط و زبان با هم اختلاف دارند، مشکلات تحقیقاتی خاصی را مشاهده مینمایند که بدون یادگیری زبان و فرهنگ مورد نظر، نمی‌توانند از منابع غنی و سرشار دیگران استفاده نمایند، لذا راه حلهای فرهنگی مناسبی را مطرح کردهاند.
1- یادگیری زبان و خط دیگران.
2- ترجمهی منابع ارزشمند دیگر اقوام و ملل.
3- تهیه و تدوین فرهنگ نامهها و لغت نامهها مانند: فرهنگ فارسی عربی، یا فارسی، عربی، انگلیسی و یا چند زبان دیگر.
گاهی نوشتن و تهیهی لغت نامهها نیز نمیتواند گویا باشد و محقق تلاشگر نیازمند به کشف و شناسائی واژههای هم خانواده (مشترک) و معادلهای کاربردی واژههاست تا موارد استعمال گوناگون یک واژه را بداند و جوانب گستردهی آن را بشناسد که در تحقیقات، نقش به سزائی خواهد داشت در این رابطه حرکت حساب شدهی دیگری برای ایجاد پل ارتباطی فرهنگهای بشری تحقق یافت مثل: کتاب (المعجم الذهبی) و (قاموس الفارسیة )
4- تهیهی فرهنگ نامههائی که معادل واژهها را در دو یا چند فرهنگ نشان دهد برای ایجاد رابطههای فرهنگی بین دو زبان فارسی، عربی، دکتر محمد التوبخی، کتاب (المعجم الذهبی) و دکتر عبدالنعیم محمد حسنین، کتاب (قاموس الفارسیة ) را تدوین نمودند تا معادل واژههای فارسی را در زبان عربی بشناسانند. و اگر کتابهای زیر توسط محققان کشور با نظم و هماهنگی
خاصی به هم آمیخته شود معادل واژههای عربی در زبان فارسی برای محققان فارسی زبان در عالیترین شکل ممکن شناسائی خواهد شد از قبیل:
الف- فرهنگ جامع فارسی نوشته احمد سیاح
ب- فرهنگ صبا نوشته دکتر محمد بهشتی
ج- فرهنگ بیان اندیشهها نوشته دکتر محسن صبا
د- فرهنگ عمید نوشته دکتر عمید
ایجاد پل ارتباطی میان فرهنگها و تهیه و تدوین کتابهائی که بتوانند معادل واژهها را نشان دهند نقش مهمی در تحقیقات و شناخت جوانب گستردهی علوم و معارف بشری، اسلامی دارد که بدون اینگونه رابطههای فرهنگی، شناخت مفاهیم و مباحث موجود در منابع اقوام و ملل میسر نیست، بلکه محال است زیرا هر محقق و نویسندهی فارسی زبانی برای تحقیق در علوم اسلامی یا دیگر منابع ملتها پس از انتخاب موضوع (تربیت کودک) باید معادل آن را بشناسد که در زبان عرب یا دیگر زبانها معادل کودک یا تربیت کودک چه واژهای باید بررسی شود پس از شناخت معادل موضوع انتخابی، باید دیگر واژههای معادل و مترادف را نیز شناسائی کند مثل «الطفل، الصغیر، الحدث، الولد، ابن، بنی» تا با مطالعه و ارزیابی همه جانبه، جایگاه اساسی موضوع انتخابی و جوانب آن را بشناسد و بتواند مقالهای تحقیقی و اجتهادی ارائه نماید.
5- تدوین فرهنگ نامهی اختصاصی برای شناخت معادل واژههای موجود در منابع تحقیقاتی
گرچه با تدوین فرهنگ نامههای معادل یاب، و معجمها و فهرست نامههائی که معادل و مترادف واژهها را در دو یا چند زبان و فرهنگ شناسائی کردهاند میشود پل ارتباطی میان فرهنگهای بشری ایجاد نمود و راه تحقیق و بررسی را باز نگه داشت اما نواقص و مشکلات تحقیقات تکاملی هنوز مرتفع نخواهد گردید زیرا در منابع ارزشمند اقوام و ملل، گاهی مباحث ارزنده و مفیدی، در ضمن چند فراز یا چند خلط یا در پرتو چند واژه نهفته است که هیچ یک از واژهها و معادلهای کشف شده به چشم نمیخورد، اینجاست که هر منبع تحقیقاتی در نوع خود احتیاج به فرهنگ نامه اختصاصی دارد تا معادلهای نهفته در قالب واژهها و ماوراء واژهها و قالبها نیز کشف و شناسائی گردند.
در فصل (فرهنگ لغات نهجالبلاغه) تذکر دادیم که برای قرآن و نهجالبلاغه و دیگر منابع روائی شیعه، فرهنگ لغات دقیقی لازم است تا در مرز ترجمهی واژهها نمانیم و همهی موارد استعمال واژهها را شناسائی کنیم در این قسمت نیز به این واقعیت اشاره میکنیم که برای هر کدام از منابع اسلامی، فرهنگ واژه یاب اختصاصی ضرورتی دارد تا همهی مباحث نهفته در قالب واژهها و جملات گردآوری شده به کشف جوانب گوناگون مباحث ارزشمند علوم اسلامی موفق گردیم در این رابطه برای شناسائی معادل واژههای فارسی عربی، در نهجالبلاغه به تدوین کتابهای زیر روی آوردیم:
الف- راهنمای تحقیق معجم نهجالبلاغه (جلد سیزدهم مجموعه آشنائی)
ب- شناخت ضرب المثلهای نهجالبلاغه
ج- فهرست الفبائی موضوعات نهجالبلاغه
از این پس محققان علوم علوی پس از انتخاب موضوع، ابتداء باید با مطالعه کتاب راهنمای تحقیق معجم نهجالبلاغه، واژههای معادل و مترادف را کشف نموده سپس آدرس تک تک آن را در المعجم المفهرس بیابند و آنگاه همهی موارد به دست آمده را در نهجالبلاغه مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهند.
