امام علیه السلام در این سخن نورانىاش اشاره به بعضى از کفارات گناهان بزرگ مىکند؛ کفارهاى که مىتواند آن گناه را جبران نماید. مىفرماید: «از جمله کفارههاى گناهان بزرگ، به فریاد بیچاره و مظلوم رسیدن و تسلّى دادن به افراد غمگین است»؛(مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ، وَالتَّنْفِیسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ)
«ملهوف» معناى وسیعى دارد که هر فرد مظلوم و بیچارهاى را شامل مىشود؛ خواه بیمار باشد یا گرفتار طلبکار و یا فقیر نادار و یا زندانى بىگناه. کسى که به کمک اینگونه افراد بشتابد مىتواند عفو الهى را در برابر گناهانى که انجام داده به خود متوجه سازد.
«مکروب» به هر شخص غمگین گفته مىشود؛ خواه غم او در مصیبت عزیزش باشد یا غم بیمارى یا فقر یا شکست در امر تجارت و یا هر غم دیگر.
«تنفیس» همان زدودن غم است. در جایى که ممکن است عامل غم برطرف شود زدودنش از این طریق خواهد بود؛ مانند زدودن فقر از طریق کمک مالى و آنجا که نمىتوان عامل آن را برطرف کرد مىتوان از طریق تسلى دادن، غم و اندوه را سبک نمود مانند کسى که عزیزش را از دست داده با تسلیت گفتن و دلدارى دادن به وسیله دوستان، غم و اندوهش کاهش مىیابد یا برطرف مىشود. اینها همه مصداق تنفیس است.
در یک جمله کمکهاى مردمى در اسلام به هر شکل و به هر صورت اهمیت فوق العادهاى دارد؛ هم موجب برکت در زندگى و هم سبب برطرف شدن بلاها و هم کفاره گناهان است.
در کتاب تمام نهجالبلاغه این سخن حکمتآمیز با اضافاتى آمده است.
مىفرماید: «مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَهُ الْمَلْهُوفِ، وَمِنْ أَفْضَلِ الْمَکَارِمِ التَّنْفیسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ، إِقْرَاءُ الضُّیُوفِ، وَمِنْ أَفْضَلِ الْفَضَائِلِ اصْطِنَاعُ الصَّنَائِعِ، وَبَثُّ الْمَعْرُوفِ؛ از جمله کفارات گناهان بزرگ کمک به مظلوم و از برترین فضایل اخلاقى برطرف ساختن غم اندوهگین و پذیرایى از مهمانان و از افضل فضایل، نیکى کردن و نشر کارهاى پسندیده است».(1)
در حدیثى از امام صادق علیه السلام مىخوانیم که از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل مىکند: «مَنْ أَعَانَ مُؤْمِناً نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ ثَلَاثاً وَسَبْعِینَ کُرْبَةً وَاحِدَةً فِی الدُّنْیَا وَثِنْتَیْنِ وَسَبْعِینَ کُرْبَةً عِنْدَ کُرَبِهِ الْعُظْمَى قَالَ حَیْثُ یَتَشَاغَلُ النَّاسُ بِأَنْفُسِهِمْ؛ کسى که انسان باایمانى را یارى دهد خداوند متعال هفتاد و سه اندوه را از او زایل مىکند؛ یکى در دنیا و هفتاد و دو اندوه به هنگام اندوه بزرگ (در قیامت) در آنجا که همه مردم مشغول به خویشند».(2)
کفاره- چنانکه از نامش پیداست- چیزى است که امر دیگرى را مىپوشاند. در روایات اسلامى امور زیادى به عنوان کفاره گناه ذکر شده است؛ از جمله: فقر، بیمارى، ترس از حاکم ظالم، خسارات مالى، غم و اندوه، ترس و وحشت، سجدههاى طولانى، انجام حج و عمره، زیارت قبور معصومان علیهم السلام مخصوصاً زیارت امام حسین علیه السلام و صلوات بر محمد و آل محمد.(3)
این سخن را با کلامى از امام على بن موسى الرضا علیهما السلام پایان مىدهیم که مىفرماید: «مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى مَا یُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیُکْثِرْ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْما؛ کسى که توانایى ندارد کفارهاى براى گناهان خود فراهم سازد فراوان بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد که گناهان را نابود مىکند».(4)
1) تمام نهج البلاغه، ص 158.
2) کافى، ج 2، ص 199، ح 2.
3) براى آگاهى از روایات مربوط به این موضوع مىتوانید به میزان الحکمه، ح 6661-/ 6699 (باب مکفرات الذنوب) مراجعه نمائید.
4) بحارالانوار، ج 91، ص 47، ح 2.
