امام علیه السلام در این گفتار کوتاه و بسیار حکیمانه همگان را به استفاده از فرصتها دعوت مىکند و مىفرماید: «از دست دادن فرصت مایه غم و اندوه است» (إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ).
همانگونه که در سند این حکمت اشاره شد امام علیه السلام شبیه آن را در وصیتنامهاش به امام حسن مجتبى علیه السلام فرموده و در کلام حکمتآمیز 21 نیز خواندیم: «الفُرْصَةُ تَمُرَّ مَرَّ السَّحابِ فَانْتَهُزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ؛ فرصتها همچون ابرها (به سرعت) در حرکت است، بنابراین فرصتهاى نیک را غنیمت بشمارید.
فرصت به معناى فراهم شدن اسباب انجام کارى است، زیرا بسیارى از کارها به ویژه کارهاى مهم نیازمند به مقدماتى است که گاه از اختیار انسان بیرون است. هنگامى که بر اثر پیشآمدهایى آن اسباب فراهم گردد باید هرچه زودتر از آنها استفاده کرد و به مقصد رسید، زیرا بسیار مىشود فرصت از دست رفته هرگز باز نمىگردد.
جوانىِ انسان، فراغت، نشاط کار، صحت و سلامت همه از فرصتهایى است که به سرعت مىگذرد و گاه به آسانى یا هرگز باز نمىگردد.
حدیث معروفى از امیرمؤمنان على علیه السلام در تفسیر آیه شریفه ««وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا»؛ نصیبت را از دنیا هرگز فراموش نکن»(1) آمده که فرمود: «لا تَنْسَ
صِحَّتَکَ وَقُوَّتَکَ وَفَراغَکَ وَشَبابَکَ وَنِشاطَتَکَ أنْ تَطْلُبَ بِها الْآخِرَةَ؛ سلامتى و توانایى و فراغت بال و جوانى و نشاطت را فراموش نکن و به وسیله آن سعادت آخرت را تحصیل نما».(2)
به یقین، غم و اندوه و حتى گریه و زارى براى از دست رفتن فرصت هیچ مشکلى را حل نمىکند. چه بهتر که انسان بیدار باشد و فرصتها را دریابد.
حدیث معروفى از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل شده که فرمود: «إنَّ لِرَبِّکُمْ فى أیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتُ ألا فَتَعَّرضوا لَها؛ پروردگار شما در دوران زندگانىتان نسیمهاى سعادتى در اختیار شما مىگذارد از آن نسیمها استفاده کنید و خود را در معرض آن قرار دهید».(3)
این نسیمهاى سعادت همان فرصتهاى گرانبهاست که در دوران زندگى براى انسان گهگاه حاصل مىشود.
در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان علیه السلام مىخوانیم که فرمود: «أیُّهَا النَّاسُ الْآنَ الْآنَ مِنْ قَبْلِ النُّدَمِ وَ مِنْ قَبْلِ «أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یَا حَسْرَتَا عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنْبِ اللَّهِ»(4)؛ اى مردم هم اکنون هم اکنون (به پا خیزید) پیش از آنکه (فرصتها از دست برود و) پشیمان شوید و پیش از آنکه (به فرموده قرآن مجید) کسى بگوید: افسوس بر من از کوتاهىهایى که در اطاعت از فرمان خدا کردم».(5)
1) قصص، آیه 77.
2) جامع الاحادیث شیعه، ج 14، ص 316.
3) بحارالانوار، ج 68 ص 221. در منابع اهل سنت نیز این حدیث از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل شده است: دانشمند معروف اهل سنت «هیثمى» آن را در مجمع الزوائد در باب «التعرض لنفحات رحمة الله» ج 10، ص 231 آورده است.
4) زمر، آیه 56.
5) میزان الحکمة، ح 15791.
