امام علیه السلام در این کلام حکیمانه خود دستور طبى مهم و کارسازى را بیان مىکند که مراعات آن مىتواند از بسیارى از بیمارىها پیشگیرى کند و بر نشاط و نمو جسم و روح انسان بیفزاید، مىفرماید: «از سرما در آغاز آن (در پاییز) بپرهیزید و در آخرش (نزدیک بهار) از آن استقبال کنید، زیرا در بدنها همان مىکند که با درختان انجام مىدهد؛ آغازش مىسوزاند و آخرش مىرویاند و برگ مىآورد»؛(تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِی أَوَّلِهِ، وَتَلَقَّوْهُ فِی آخِرِهِ؛ فَإِنَّهُ یَفْعَلُ فِی الْأَبْدَانِ کَفِعْلِهِ فِی الْأَشْجَارِ، أَوَّلُهُ یُحْرِقُ، وَآخِرُهُ یُورِقُ).
پاییز آغاز سرما است؛ سرمایى آمیخته با خشکى هوا که از گرماى تابستان و نبودن باران سرچشمه گرفته و به همین دلیل برگهاى درختان پژمرده مىشوند و مىریزند و به اصطلاح، مرگ طبیعت فرا مىرسد. همان مرگى که مولود خشکى و سردى است؛ ولى در آغاز بهار هوا رو به گرمى مىرود و معمولًا بارانهاى پربارى مىبارد. آن رطوبت و گرمى دست به دست هم مىدهند و سبب شکوفه کردن درختان و برگ آوردن آنها و حیات طبیعت مىشوند.همانگونه که قرآن مجید مىفرماید: «وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَیْهَا الْمَآءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنْبَتَتْ مِنْ کُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ»؛ و همچنین زمین را (در فصل زمستان) خشک و مرده مىبینى و هنگامى که آب باران بر آن فرو مىفرستیم، به جنبش در
مىآید و رویش مىکند و از هر نوع گیاهان بهجتانگیز مىرویاند».(1)
بدن انسانها نیز جزئى از این طبیعت و متأثر به آثار آن است؛ سرماى خشک پاییز بدنها را ضعیف و نحیف و آماده بیمارىها مىکند، بنابراین باید خود را پوشانید و از آن دور داشت؛ ولى سرماى ملایم آغاز بهار بعد از فصل زمستان که آمیخته با حرارت کم و رطوبت بسیار است به انسان نشاط و نیرو مىدهد و مایه نموّ و رشد بدن مىگردد، ازاینرو باید به استقبال آن رفت.
از آن گذشته در آغاز پاییز چون انسان به گرماى تابستان عادت کرده و باران کمتر باریده هوا آلوده است و انتقال انسان از آن گرما به سرما هرچند تدریجى است در بدن تأثیر مىگذارد و میکروبهاى بیمارىزا در آن نفوذ مىکند و ازاینرو آگاهان مىگویند: اگر آغاز پاییز بارانهایى ببارد بیمارىها کم مىشود؛ اما در پایان زمستان و آغاز بهار، بدن در مقابل سرما مقاوم شده، عوامل بیمارىزا بر اثر سرما و باران بسیار کم شده و استقبال از سرماى بهار نه تنها ضررى ندارد بلکه عامل نمو جسم و جان مىشود.
بوعلى سینا در کتاب طبى خود، قانون نیز به همین نکته اشاره کرده مىگوید:«بدنها از سرماى بهار آن احساسى را ندارند که از سرماى پاییز مىکنند، زیرا هنگام سرماى بهار، بدن عادت به سرماى زمستان کرده و ازآنرو از آن آزار نمىبیند؛ ولى به هنگام سرماى پاییز بدن که عادت به گرما دارد از آن آزار فراوان مىبیند».(2)
البته خداوند ورود در فصول مختلف را تدریجى قرار داده تا مشکلات انتقال به حداقل برسد.
1) حج، آیه 5.
2) کتاب قانون، ج 1، ص 83.
