امام علیه السلام در این گفتار حکیمانه به یکى از مهمترین انگیزههاى انفاق و بخشش در راه خدا اشاره کرده مىفرماید: «کسى که یقین به پاداش و عوض داشته باشد در بخشش سخاوت به خرج مىدهد»؛(مَنْ أَیْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِیَّةِ).
از جمله غرائز مسلم انسان جلب منفعت و دفع ضرر است؛ انسان همیشه مىخواهد کارى انجام دهد که سودى براى او داشته باشد یا ضررى را از او دور سازد و در همین راستا حاضر مىشود مواهبى را که در اختیار دارد براى رسیدن به امور مهمترى هزینه کند و تمام تجارتهاى مادى با همین انگیزه صورت مىگیرد. در تجارت معنوى که قرآن نیز از همین لفظ براى آن استفاده کرده (مانند آیه شریفه «هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنجِیکُمْ مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ»)(1)نیز بر همین اساس کار مىکند، بنابراین کسانى که به وعدههاى الهى ایمان و یقین داشته باشند و بدانند در برابر هر انفاق در راه خدا، بهتر و بیشتر از آن را در این دنیا یا در آخرت و یا در هر دو دریافت مىکنند هرگز در انفاق کردن تردیدى به خود راه نمىدهند؛ سخاوتمندانه مىبخشند و از اموال و ثروتهاى خود در این راه با روى گشاده استقبال مىکنند.
قرآن مجید مىفرماید: «وَمَا أَنفَقْتُمْ مِّنْ شَىْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ»؛
و هر چیزى را (در راه خدا) انفاق کنید، عوض آن را مىدهد (و جاى آن را پر مىکند)، و او بهترین روزىدهندگان است».(2)
البته انسان گاه تنها با ظن و گمانِ عوض نیز اموالى را که در دست دارد هزینه مىکند تا چه رسد به اینکه یقین داشته باشد. او در حال یقین بهتر و بیشتر خواهد پرداخت.
احادیث فراوانى از معصومین در تأثیر انفاق در راه خدا در برکات مادى و معنوى نقل شده است که نشان مىدهد این کار هم دنیاى انسان را رونق مىبخشد و هم مایه نجات او در آخرت است.
در حدیثى از امام على بن موسى الرضا علیه السلام مىخوانیم که یکى از دوستان آن حضرت خدمتش رسید امام علیه السلام فرمود:«هَلْ أنْفَقْتَ الْیَوْمَ شَیْئاً؟؛ آیا امروز چیزى در راه خدا انفاق کردهاى؟» گفت: نه به خدا سوگند. فرمود:«فَمِنْ أَیْنَ یُخْلِفُ اللَّهُ عَلَیْنا أنْفِقْ وَلَوْ دِرْهَماً واحِداً؛ چگونه خداوند عوض به ما مىدهد (اگر چیزى انفاق نکنیم) برو انفاق کن، هر چند یک درهم باشد».(3)
در حدیث دیگرى از رسول خدا صلى الله علیه و آله آمده است که فرمود:«تَصَدَّقُوا فَإنَّ الصَّدَقَةَ تَزیدُ فِى الْمالِ کَثْرَةً وَتَصَدَّقُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ؛ صدقه بدهید که مال انسان را افزون مىکند. صدقه بدهید خدا شما را رحمت کند».(4)
در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمود:«إنَّ الصَّدَقَةَ تَقْضِى الدّین وَتَخْلُفُ بِالْبَرَکَةِ؛ صدقه موجب اداى دین مىشود و برکاتى به جا مىگذارد».(5)
البته این در مورد کسانى است که در اعمال نیک همواره انتظار عوض دارند
اما مخلصان واقعى، آنها هستند که براى جلب رضاى الهى انفاق مىکنند همانگونه که در سوره «دهر»، آیه 9 آمده است: «إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَانُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَآءً وَلَا شُکُوراً».
1) صف، آیه 10.
2) سبأ، آیه 39.
3) کافى، ج 4، ص 44.
4) همان، ص 9.
5) همان.
