امام علیه السلام در این گفتار حکیمانه خود به خطرات زبان اشاره کرده مىفرماید:«زبان درندهاى است که اگر رهایش کنى به تو آسیب مىرساند و تو را مىدَرَد»؛(اللِّسَانُ سَبُعٌ، إِنْ خُلِّیَ عَنْهُ عَقَرَ).
شک نیست که یکى از بزرگترین افتخارات انسان نطق و بیان است که به وسیله زبان انجام مىگیرد و به واسطه آن بر تمام جانداران ترجیح دارد به همین دلیل خدا در سوره «الرحمن» که سوره شرح نعمتهاى الهى است بعد از آفرینش انسان به نعمت نطق و بیان اشاره مىکند و مىفرماید: «الرَّحْمَنُ – عَلَّمَ الْقُرْآنَ – خَلَقَ الْإِنسَانَ – عَلَّمَهُ الْبَیَانَ» و قسمت عمده علوم و دانشها از طریق زبان از نسلى به نسل بعد منتقل شده و دامنه تمدن انسان را گسترش داده است و اگر زبان نبود انسان همچون حیوانى بود.
نعمتها هر چه بزرگتر باشد چنانچه از آن بهطرز بدى استفاده شود خطراتش عظیمتر است. هیچ عضوى از اعضاى انسان به اندازه زبان بىقیدوبند خطرناک نیست بهطورى که گاه مىشود یک جمله آتش جنگى را مىافروزد و سبب ریختن خونها و هتک نوامیس و از بین رفتن آرامش و امنیت جامعه مىگردد، لذا در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله مىخوانیم که خداوند زبان را عذابى مىکند که هیچ یک از اعضاى بدن را با آن عذاب نمىکند. زبان عرضه مىدارد
اى پروردگار تو مرا مجازاتى کردى که هیچ چیز را با آن مجازات نکردى خداوند به او مىفرماید:«خَرَجَتْ مِنْکَ کَلِمَةٌ فَبَلَغَتْ مَشارِقَ الْأرْضِ وَمَغارِبَها، فَسَفَکَ بِها الدَّمُ الْحَرامُ وَانْتَهَبَ بِهَا الْمالُ الْحَرامُ وَانْتَهَکَ بِهَا الْفَرجُ الْحَرامُ، وَعِزَّتى وَجَلالى لَأُعَذَّبَنَّکَ بِعَذابٍ لا أُعَذِّبُ بِهِ شَیْئاً مِنْ جَوارِحِکَ؛سخنى از تو خارج شد و به شرق و غرب زمین رسید و به سبب آن خون بیگناهان ریخته شد و اموال مردم غارت گردید و نوامیس مردم بر باد رفت به عزت و جلالم سوگند تو را مجازاتى مىکنم که هیچیک از اعضا را با آن مجازات نخواهم کرد».(1)
قبلًا نیز گفتهایم که قسمت مهمى از گناهان کبیره و خطرناک (حدود سى گناه) با زبان انجام مىشود. زبانى خالى از قید و بند و بدون مانع و قانع در حالى که این زبان مىتواند بهترین وسیله خیر و سعادت باشد.
به همین دلیل در حدیثى از امام باقر علیه السلام مىخوانیم که ابوذر رحمه الله مىگفت:«یا مُبْتَغِی الْعِلْمِ إنَّ هذا اللِّسانَ مِفْتاحُ خَیْرٍ وَمِفْتاحُ شَرٍ فَاخْتِمْ عَلى لِسانِکَ کَما تَخْتِمُ عَلى ذَهَبِکَ وَوَرَقِکَ؛اى طالب علم این زبان کلید خیر و شر است، بنابراین بر زبانت قفل و بند نه همانگونه که بر درهم و دینارت قفل و بند مىنهى».(2)
1) کافى، ج 2، ص 115، ح 16.
2) همان، ص 114، ح 10.
