آزمونهاى بشرى با دو هدف انجام مىشود: گاه براى کشف مجهولى است
مانند تمام امتحاناتى که در سطوح مختلف آموزش و پرورش و دانشگاههاست؛ همه براى این است که بدانند کدام شاگرد دروس خود را به گونه صحیح و کامل آموخته و کدام نیاموخته است و یا اینکه طلاى مشکوکى را به درون کوره مىبرند تا معلوم شود باطن آن چیست؛ آیا واقعاً طلاست یا فلز دیگر و اگر طلاست خالص است یا ناخالص.
نوع دیگرى از امتحان براى کشف مجهول نیست، بلکه براى رساندن به کمال صورت مىگیرد، مثل اینکه مىدانیم فلان طلا ناخالصى دارد، آن را به کوره مىبریم تا ناخالصىها بسوزد و طلاى خالص به دست آید و از این قبیل تمام تمرینهایى است که ورزشکاران پیش از حضور در میدان مسابقه انجام مىدهند؛ همه اینها براى پرورش و رسیدن به کمال مطلوب است.
آزمونهاى الهى به معناى اول نیست، همانگونه که امام علیه السلام در جمله بالا به آن اشاره فرموده و مىگوید: «وَإنْ کانَ سُبْحانَهُ أعْلَمَ بِهِمْ مِنْ أنْفُسِهِمْ» و همانگونه که در سوره «عنکبوت» آمده ««أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا یُفْتَنُونَ – وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذینَ صَدَقُوا وَلَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبینَ»؛ آیا مردم گمان کردند همین که بگویند ایمان آوردیم به حال خود رها مىشوند و آزمایش نخواهند شد؟ ما کسانى را که پیش از آنها بودند آزمودیم (و اینها را هم آزمایش مىکنیم) باید علم خدا درباره کسانى که راست مىگویند و کسانى که دروغ مىگویند تحقق یابد».(1)
بنابراین تمام امتحانات الهى براى این است که ناخالصىها برطرف گردد و بندگان به خلوص واقعى برسند، همانگونه که در آیه شریفه 155 سوره «بقره» آمده است: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرینَ».
مطابق این آیه خداوند با انواع مشکلات، ناامنىها، گرسنگىها، کمبود محصولات زمینى و آفات انسانى بندگانش را مىآزماید تا صابران یعنى کسانى که دربرابر این آزمایشها مقاومت کردند به وجود آیند و به آنها بشارت نیل به مقامات عالیه داده شود.
و در آیه 141 «آل عمران» این مطلب با وضوع بیشترى بیان شده، زیرا بعد از ذکر پارهاى از امتحانات الهى مىفرماید: ««وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَیَمْحَقَ الْکافِرینَ»؛ هدف این است که خداوند افراد باایمان را خالص گرداند و کافران را نابود سازد».
1) عنکبوت، آیه 2 و 3.
